Almanach des bergers

Kostis Velonis is inspired by ephemeral shepherds’ diaries and almanacs such as forecasts and notes on astronomical and meteorological data for the coming year, as well as trivia around agricultural cultivation and rural life. In his recent large-scale sculptural installations which formed part of ‘Straw Falling on Concrete Floors’ organized by the '2023 Eleusis Cultural Capital of Europe', the artist confronted the challenges of the historical tradition of the city of Elefsina (Eleusis) through an amalgam of ecological and mythological narratives merging natural elements such as straw, animal nests and a submerged tree, with ancient Greek myths around fertility. For the exhibition 'The Shepherds' Diary', Velonis continues to pursue his interest in the interconnection between nature and culture, looking at how the erosion caused by weather elements may affect personal mood while global socio-political shifts are enforced by the climate crisis.

 

The gallery’s space is occupied by a large-scale sculptural installation that recreates the conditions of a gathering of shepherds consisting of hay bales and marble slabs. Much like a displaced environment in urban culture, it functions as a symbol of rural community raising questions around our relationship with nature anew. It invites the visitor to reflect upon man's connection with earth and the 'moods' of weather and to engage critically around human interaction with the natural environment. Meteorological fluctuations and the 'plasticity' of weather, the elements that make up the almanac of rural life, are mirrored here in a new series of wooden wall-works placed close to each other with references to season, month and the length of the day. Installed mainly in pairs, these aim to highlight the transition from one season to another, the succession of months and the alternation of day to night. Velonis's works return to an ongoing existential narrative related to the natural cycle of life and our relationship with earth's soil. These painting-sculptures, presented for the first time in the exhibition, reflect the artist's wider intention to formulate an artistic idiom that balances between the pastoral and the modern.

Duration:  19 November 2022 - 14 January 2023/Kalfayan Galleries 

Opening hours:

Monday 11.00 - 15:00 | Tuesday - Friday 11:00 - 19:00 | Saturday 11:00 – 15:00

Straw Falling on Concrete Floors (details)

            Thighs of Demeter, 2022 / 2.5 x 8,2 x 12 M

Joko eta jolas

Kostis Velonis artistaren Sheltered lana, 2013koa

Maiz jo ditugu sinonimotzat joko eta jolas, baina ez dute gauza bera izendatzen. Arautua da jokoa, lehia dakar, eta baita irabazle eta galtzaileak ere, dirua ere tartean dela sarri. Egon liteke zoriaren esku utzitako parteren bat, eta trebezia behar izaten da arerioei eta zirkunstantziei aurre egiteko. Halakoak dira karta-jokoak, futbola edo esku-pilota, esaterako. Jolasari begiratzen badiogu, berriz, araurik, lehiarik, garailerik eta dirurik gabeko eginkizuna da, momentuko behar espontaneoari jarraitzen diona. Euskaltzaindiaren Hiztegiaren arabera, atsegin hartzen da jokoarekin, eta atsegin eta atseden jolasarekin. Definitzeko modu bat da atsedenaren aipamen hori, baina jolasak ere izan ditzake bere buruhausteak, beste era batekoak. Egia da jokoak piztu ohi dituela gehien tentsioa eta adrenalina, baina horrek ez du esan nahi jolasa hala moduz edo arretarik eta ahaleginik gabe egin beharreko kontua denik.

Konparazio —behartu— bat egingo bagenu egunerokotasuneko jarduerekin, soldatapeko lanpostuak badu jokoarekin zerikusirik. Aurrez ezarritako arauen barruan, eta dirua tartean dela, espero denari eta ez denari aurre egiteko gaitasunak erakutsi beharrak bat egiten du postfordismoaren funtzionamenduarekin. Beste aldean, emaitza arrakastatsu baten antsiarik gabe eta guk hala nahita egiten duguna izan daiteke jolasa. Jakitun naiz bizitza ez dela benetan partetan erraz banatzekoa, eta sailkapen horretatik kanpo geratzen direla ekintza asko —ordainsaririk gabeko lanak, eta abar—, baina hurrengo paragrafoetan zerbait esatea ahalbidetuko didan sinpletze ariketa egiten ari naiz.

2020ko udaberriko itxialdiaren inguruetan, kulturaren ustezko balioespen mezuak zabaldu ziren, ez omen genuelako izango bestela etxean zerekin entretenitu. Baina entretenimenduarekin lotzeak, goretsi ordez, gutxietsi egiten du kultura benetan. Gainera, denbora-pasagarri izan zen kultura hori, industriak sortutako ikus-entzunezkoak izango ziren gehienbat —nire inpresiotik diot, daturik gabe—. Enpresa handiek prestatutako produktuak dira horiek, non askotan dena oso ondo diseinatuta dagoen hartzaileak esfortzurik gabe arretarik gal ez dezan, eta beti ikusten jarraitu nahi izan dezan. Hain justu, nire inguruan bati baino gehiagori entzun izan diot hori dela telesail edo film bati eskatzen diona; eguneko kezken ondoren tarte batez dena ahaztu ahal izatea, edo «entzefalograma lau» jartzea, esaera hori ere erabiltzen da. Entretenimenduarekiko loturaren atzean sakoneko zer ikuskera dagoen pentsatzen jarrita, esan daiteke produktibitatea —jokoa— kontsideratzen dela inportantea, eta, beste aldean, jokoarekin jarraitzeko beharrezkoa den atsedengarri arintzat —eta batzuetan narkotikotzat— hartzen dela jolasa, kultur sorkuntzak ere tartean sartuta.

Interesgarri deritzot Carl Gustav Jung psikologoaren autobiografian datorren pasarte bati. Kontatzen duenez, galduta eta trabatuta ikusi zuen bere burua denboraldi batez, eta ez zekien zer gertatzen zitzaion, ezta hortik nola atera zitekeen ere. Amore emanda, kontzienteki libratu zituen inkontzienteko bulkadak, eta hamar-hamaika urte zitueneko oroitzapena etorri zitzaion: harri eta lokatzezko eraikuntzatxoak egiten ikusi zuen bere burua. Helduak falta zuen lilura ezagutu zuen haurrarengan, eta ekintza hartara itzuli beharko zuela pentsatu zuen. Erresistentziaz eta umiliazio sentsazioz bizi izan zuen haur jolasetan hasi beharra, baina ez zuen beste irtenbiderik aurkitu. Ahal zuen guztietan harrizko etxetxoak egiten hasi zen orduan, bazkalostean nagusiki, eta arratsean ere bai, pazienteekin goiz amaitzen bazuen. Kontatzen duenez, huraxe izan zen aurreranzko bidea topatzeko modua, aurretik ez zituen bestelako pentsamendu batzuk sortu zitzaizkiolako ekintza horren bidez. Eta gerora inoiz berriz ere trabatzen bazen, pintatu edo harri bat lantzen zuen.

Hori irakurtzen diodanean, arretatsuki jarduten irudikatzen dut nik, dela pazienteekin kontsultan edo harriekin jolasean. Oso astuna eta probetxurik gabekoa izan daitekeelako erdizka edo arreta eta ahalegin gutxieneko bat gabe egiten dena, ez bada espresuki esfortzurik batere gabekoa izateko diseinatutako zerbait, lehen aipatutako ikus-entzunezkoak bezala. Jolasa bera ere aspergarria izan daiteke arretarik jarri gabe. Bestalde, aipatzekoa da egilearen ikuspuntutik bizitako esperientzia bat dela kontatutako Jungen hori, baina eraldatzaileak izan daitezkeela hartzailearen lekutik bizitakoak ere. Eta pertsona jakin baten kasu zehatz bat da, ez duena zertan denentzat eredu izan. Artea bizitzeko modu asko daude, eta ez da dena umetako jarduera atseginetan ibiltzea. Hori baino askoz gehiago dago, eta buruhauste dezentez gehiagotan sartu ohi gara honetan denbora asko ematen dugunak —profesionalizatu nahi izatekotan, gainera, neurri batean joko ere bihurtzen zaigu lehen jolas soila zena, jolasaren kaltetan—. Baina, dena dela, jolasa denbora-pasagarri hutsa ez delako adibide ona da Jungena. Eman daitezkeen askoren arteko bat; bere burua bide ezberdinetatik sakonki ezagutzen saiatu zen norbaitena, kasu honetan.

Oier Iruretagoiena

https://www.berria.eus/paperekoa/1957/039/001/2022-10-02/joko-eta-jolas.htm 

Ανεμοδείκτης

Ανεμοδείκτης, 2022

Κυπαρίσσι, βυθισμένο πλοίο 

 

Η συγκεκριμένη γλυπτική χειρονομία που αφορά στην τοποθέτηση ενός  κυπαρισσιού διαγώνια  προς την θάλασσα, προκύπτει από την ιδέα του «ριζώματος», της εδραίωσης, αλλά και μιας αντίθετης συνθήκης, αυτή της «εκρίζωσης» και του ξεριζωμού ως μιας ευρύτερης έννοιας που σχετίζεται με τη βίαιη μετακίνηση. Οι δεντροφορίες (dendrophoriae) στην αρχαία Ελλάδα, γιορτές στις οποίες μετέφεραν τα δέντρα στους κεντρικούς δρόμους της πολιτείας, υπενθύμιζαν την εγγύτητα της αγροτικής ζωής μέσα στην πόλη, με την επανένωση του φυσικού στοιχείου με το τεχνητό. Όμως, η κυριολεκτική σημασία της μεταφοράς και της κίνησης αποτελεί μαρτυρία μιας αντίληψης για την εμψύχωση του δέντρου. Το κυπαρίσσι μετακινείται και επανατοποθετείται σε ένα προσωρινό σημείο στην ακτογραμμή της Ελευσίνας, στο ύψος του λιμανιού, πίσω από ένα βυθισμένο πλοίο, το κατάρτι του οποίου εξέχει, παίρνοντας διαγώνια κλίση. Στη διάρκεια της εγκατάστασης, κάποια τμήματα από το ανυψωμένο και στηριγμένο στα «τσιμεντένια κράσπεδα» κυπαρίσσι θα αποσπαστούν από την κύρια δομή, θα πέσουν ή θα σπάσουν. Η «ανεμόφιλη» κλίση του μπροστά από το λιμάνι της Ελευσίνας λειτουργεί ως ένδειξη μιας μετεωρολογικής συνθήκης, ένα είδος ανεμοδούρας. 

Η πλάγια κλίση του κυπαρισσιού συνεπάγεται τη δράση μιας δύναμης, τη σθεναρή αντίσταση  που συμπεριλαμβάνει την ανθρώπινη θέληση ενάντια στην οριζοντιότητα και τη λήθη. Όπως και με τη μεγάλη γλυπτική κατασκευή μέσα στα Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, τα όρια του οργανικού-ανόργανου, της κίνησης και της ακινησίας, της έμψυχης και της άψυχης ύλης, της άνθησης και του μαρασμού στην έκκεντρη  τοποθέτηση αυτού  του δέντρου, είναι διαπραγματεύσιμα. Η «λοξή» στάση του δέντρου αναδεικνύει έννοιες όπως το βάρος, την ισορροπία, την οικοδόμηση και την πιθανή κατάρρευση, προβάλλοντας επιπλέον τη μεταβαλλόμενη πλαστικότητα του «καιρού» σε ένα προσωρινό ρίζωμα, το οποίο αγωνίζεται για να διατηρηθεί ζωντανό.  

Thighs of Demeter

Thighs of Demeter, 2022

2,5 x 8,2 x 12 m

 

The goddess Demeter and her daughter, Persephone, offer the ideal narrative for the merging of the inorganic with the organic element and how seemingly different entities and physical phenomena, defined by movement or immobility, animate and inanimate matter, flourishing and withering, can overlap and not work in opposition. The installation is a strict geometric delimitation that functions as a mechanism of gestation and harvesting, with agricultural activities being linked to the erotic act. However, the erotic narrative in this monumental sculptural installation is not only underlined by the triangular shape of its structure, but is also found in the functionality of the construction. The “thighs of Demeter” function as an insect shelter with floors consisting of different recyclable materials and plants, which “seduce” all kinds of insects that assist in the pollination process. The architectural scale of the construction connects to the notion of moira as protractor measurement unit with the notion of moira as destiny and luck. The stakes of this upright and vertical anthropomorphic field do not only concern the surface of the earth and the height of a “wind-friendly” structure, but also address a reverse course, where height can be understood as an ultimate depth. All the agricultural activities that Demeter (earth mother) takes care of by plowing, sowing and harvesting, also involve the chthonic element. Persephone and her stay in Hades for some months of the year reflect the continuation of a permanent existential narrative with the natural life cycle of plants as a symbol of birth, death and rebirth. 

 

MYSTERY 22 | Straw falling on concrete floors
Kostis Velonis

2023 Eleusis European Capital of Culture @2023eleusis 

Wednesday-Sunday 17:00-21:00

Old Olive Mill, Elefsina

28/8 - 23/10

 

Cur. by Zoi Moutsokou @zoi_moutsokou , Ioanna Gerakidi @ioanna.gerakidi 
Architectural curation: A Whale’s architects @a_whales_architects & Diogenis Verigakis @diogenisver 
opbo studio @opbostudio 
Scientific and material contribution: Agricultural University of Athens @agricultural_university_athens 

 

Builders, Housewives and the Construction of Modern Athens

Tassos Langis and Yannis Gaitanidis, Builders Housewives and the construction of Modern Athens, (still) 2022, film.

To celebrate the revised third edition of Ioanna Theocharopoulou’s book Builders, Housewives and the Construction of Modern Athens (Onassis Foundation, 2022), the Onassis Foundation is hosting a wide-ranging discussion in the context of Archtober 2022 (NYC's Architecture and Design Month) about the relevance of this modern city, its architecture, and ancient history. In a parallel trajectory, the Onassis Foundation produced documentary, by Tassos Langis and Yiannis Gaitanidis, based on Ioanna Theocharopoulou’s book and sharing the same title, begins (also this fall in New York) its United States and Canada tour, as part of the official Architecture and Design Film Festival program (2022–23).

North American premiere at the Architecture and Design Film Festival 2022
The city of Athens is so much more than the classical architecture that adorns it since there is a vibrant energy, buzz, and density that fills its streets and neighborhoods. The film Builders, Housewives and the Construction of Modern Athens (87 minutes, 2021) by Tassos Langis and Yiannis Gaitanidis unveils a new perspective of the city, examining the most distinctive Athenian building type—the polykatoikía—and the city's reconstruction by the anonymous lay builders and their housewives, who were the most unlikely “co-authors.” The documentary takes a deep dive into the lives of the provincials who came to Athens after the Civil War and sheds light on how they developed their craft and communicated with the educated architects. Based on the book of the same title by Ioanna Theocharopoulou, the film proposes a fascinating account of the provincials’ role and encounter with the “project of modernity.”

ADFF film screenings
September 30–October 1, 2022, New York: Cinépolis Cinemas: 260 W 23rd St: Friday, September 30, 6:45-8:45pm, Theatre 8 / Saturday, October 1, 4:15–6pm, Theatre 9.
November 2–5, 2022, Toronto
November 9–12, 2022, Vancouver
January 16–19, 2023, Los Angeles
January 26–29, 2023, Washington
February 2–5, 2023, Chicago

During the ADFF screenings in the United States and Canada, the third edition of the book will be available for purchase in collaboration with Actar Publishers.

Book launch & panel discussion at Archtober, New York
Thursday, October 13, 6–8pm
Center for Architecture, 536 LaGuardia Place, New York, NY 10012

Architectural historians have tended to disparage the lack of formal planning and the apparent homogeneity of Athen’s “box-like” concrete buildings. By casting Athens as a uniquely local mode of informal urbanism, a phenomenon that, in a broader sense, is found around the world and particularly in the “developing” world, Theocharopoulou’s book offers a critical re-evaluation of the city as a successful adaptation to circumstance, enriching our understanding of urbanism as a truly collective design activity. Builders, Housewives and the Construction of Modern Athens advocates for an architectural history that allows access to the conceptual worlds and the imaginations of builders and inhabitants. This approach departs from a focus on structures designed exclusively by architects and planners, to explore processes—financial, cultural, and material—that rely on self-organization and community. These improvisations and adaptations, which succeeded in producing a dense and vibrant city, can, in turn, help us imagine how to create more sustainable and livable urban models today.

Speakers: Simon Critchley, Hans Jonas Professor of Philosophy, The New School for Social Research / Neni Panourgiá, Adjunct Associate Professor, The Prison Education Program, Psychology Department; Academic Adviser, The Justice in Education Initiative, Columbia University / Ioanna Theocharopoulou, Visiting Lecturer, Department of Architecture, Art and Planning, Cornell University; Author, Builders, Housewives and the Construction of Modern Athens

 

Οι μηροί της Δήμητρας

Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα

Οι μηροί της Δήμητρας (λεπτομέρεια), 2022  

2,5 x 8,2 x 12 Μ

Η θεά Δήμητρα και η κόρη της, Περσεφόνη, προσφέρουν την ιδανική αφήγηση για τον σχεδιαστικό εναγκαλισμό του ανόργανου με το οργανικό στοιχείο και το πώς φαινομενικά διαφορετικές οντότητες και φυσικά φαινόμενα που ορίζονται από την κίνηση και την ακινησία, την έμψυχη και την άψυχη ύλη, την άνθηση και τον μαρασμό, μπορούν να αλληλεπικαλύπτονται και να μην λειτουργούν αντιθετικά. Πρόκειται για μια κατασκευή με αυστηρή γεωμετρική οριοθέτηση, που λειτουργεί ως ένας μηχανισμός της κυοφορίας της συγκομιδής, με τις αγροτικές δραστηριότητες να είναι στενά συνδεδεμένες με την ερωτική  πράξη. Στη μνημειακή αυτή γλυπτική εγκατάσταση η ερωτική αφήγηση δεν υπογραμμίζεται μόνο με το τριγωνικό σχήμα της δομής του ανθρωπόμορφου κτίσματος, αλλά εντοπίζεται και στη λειτουργικότητα της κατασκευής. Οι «μηροί της Δήμητρας» λειτουργούν ως ένα καταφύγιο εντόμων με ορόφους που αποτελούνται από διαφορετικά ανακυκλώσιμα υλικά και φυτά, τα οποία «αποπλανούν» όλα τα είδη των εντόμων που συνεισφέρουν στη διαδικασία της επικονίασης. Η αρχιτεκτονική κλίμακα της κατασκευής συνενώνει τη μοίρα ως μονάδα μέτρησης με τη μοίρα ως πεπρωμένο και τύχη. Το διακύβευμα αυτού του ορθωμένου και κάθετου ανθρωπομορφικού χωραφιού δεν αφορά μονάχα στην επιφάνεια της γης και το ύψος μιας «ανεμόφιλης» κατασκευής, αλλά απευθύνεται και σε μια αντίστροφη πορεία, όπου το ύψος μπορεί να γίνει αντιληπτό ως έσχατο βάθος. Όλες οι αγροτικές δραστηριότητες τις οποίες φροντίζει η Δήμητρα (γη μήτηρ) με το όργωμα, τη σπορά και τον θερισμό, αφορούν και στο χθόνιο στοιχείο. Η Περσεφόνη και η διαμονή της στον Άδη κάποιους μήνες του χρόνου αντανακλούν τη συνέχιση μιας μόνιμης υπαρξιακής αφήγησης με τον φυσικό κύκλο ζωής των φυτών ως σύμβολο γέννησης, θανάτου και αναγέννησης 

 

2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης/ Αισχύλεια 2022

Τετάρτη-Κυριακή 17:00-21:00
Διάρκεια: 28/8 - 23/10

Τοποθεσία: Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα

 

Διεύθυνση Επιμέλειας: Διεύθυνση Σύγχρονης Τέχνης - Ζωή Μουτσώκου | 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

Συνεργάτις Επιμελήτρια: Ιωάννα Γερακίδη

Αρχιτεκτονική Επιμέλεια: Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας & Διογένης Βεριγάκης

Φωτογραφίες: Πάνος Κοκκινιάς

Επιστημονική και Υλική Υποστήριξη: Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Οργάνωση Παραγωγής: Αλέξανδρος Τηλιόπουλος

Συντονισμός Παραγωγής: Γιώργος Κατσώνης

Εκτέλεση Παραγωγής: opbo studio

 

Persephone stumbled

Persephone stumbled

Persephone stumbled, 2022

Wood, concrete, lighting

Variable Dimensions

The site of Persephone’s abduction by Pluto is located in a crude wooden oblong
building—part of the Olive Mill’s factory zone—a section of which protrudes into the void. At this point, the association of the myth with the cycle of the land’s fertility within the industrial ruins is reshaped and reformulated. The imprint of the gesture of the ascent and descent of Demeter’s daughter finds correspondences with the storage of industrial products and the cycle of production.

 

 

Organised by 2023 Eleusis European Capital of Culture & Aeschylia Festival 2022

A production of 2023 Eleusis European Capital of Culture

Old Olive Mill, Elefsina

28/8 - 23/10 

Small Song

A. R. Ammons

Weather Vane

Weather Vane, 2022

 

Cypress, steel wire

Variable Dimensions

 

This particular sculptural gesture which involves the placement of a cypress tree diagonally towards the sea, arises from the concept of “rooting,” of consolidation, but also of an opposite condition, that of “uprooting” as a broader concept related to violent movement. Dendrophoriae in ancient Greece, celebrations in which trees were carried to the main streets of the city-state, recalled the proximity of rural life in the city, by reuniting the natural element with the artificial. However, the literal meaning of the transportation and movement is evidence of a perception pertaining to the tree’s animation. The cypress tree is moved and repositioned at a temporary location on the Elefsina coastline, at the level of the harbor, behind a sunken ship, whose mast protrudes, taking a diagonal inclination. 

During the installation, some parts of the cypress, raised and supported by “concrete curbs,” will break away from the main structure, fall or break. The “wind-friendly” ( anemophily) inclination of the structure serves as an indication of a meteorological condition, a kind of a wind tunnel. The lateral inclination of the cypress tree implies the action of a force, a strong resistance, involving human will against horizontality and oblivion. 

As with the large sculptural installation in the Old Olive Mill of Elefsina, the boundaries between the organic and the inorganic, movement and immobility, animate and inanimate matter, blossoming and withering in the off-center placement of the tree, are negotiable. The “slanted” posture of the tree highlights concepts such as weight, balance, building and possible collapse, further demonstrating the changing plasticity of the “weather,” in a temporary rooting that struggles to stay alive.  

 

 

 

ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΕΙΣ/ ΝΗΣΙΑ: ΑΛΛΑΓΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

Γιατί φούντωσε ξαφνικά το ενδιαφέρον για τις καταστροφές του υπερτουρισμού στα ελληνικά νησιά, ιδίως στις Κυκλάδες, αλλά και σε άλλους παράκτιους προορισμούς; Ένα τέτοιο ερώτημα δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε μακριά από τo συμπληρωματικό του: Γιατί εξακολουθεί να έλκει η Αθήνα τους περιβόητους «ξένους επενδυτές» αλλά και ανήσυχους νέους δημιουργούς και ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο, επιφέροντας μια άνευ προηγουμένου μεταβολή στην ίδια την κοινωνική δομή της πόλης και στην αγορά ακινήτων, κυρίως λόγω της μολυσματικής εξάπλωσης του Airbnb; Η καλή φίλη Ίρις Λυκουριώτη ξεκίνησε τη συζήτηση στα κοινωνικά δίκτυα για να συνεχίσει εδώ στα «Πρόσωπα» των «Νέων», με μια διαυγή τοποθέτηση-οδηγό, στην οποία τρύπωξαν στη συνέχεια κι άλλοι. Στην ακολουθία αυτή συνεχίζω σκαλίζοντας τον πυρήνα του θέματος που ενεργοποιεί νέες κοινωνικές και περιβαλλοντικές σχέσεις, ροές, δυναμικές και εντάσεις.

Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΟΡΗΣΗΣ

Το 1978 κυκλοφορεί το Delirious New York, το διαβόητο αναδρομικό μανιφέστο του ολλανδού αρχιτέκτονα Rem Koolhaas για το Μανχάταν, το οποίο έμελε να αποτελέσει ένα βιβλίο σύμβολο της δεκαετίας. Πλάι σ’ αυτό θα προσέθετα το Λος Άντζελες: Η αρχιτεκτονική των τεσσάρων οικολογιών (1971) του Reyner Banham και το Μαθαίνοντας από το Λας Βέγκας (1972) των Venturi, Scott Brown και Izenour. Ας κρατήσουμε για την ώρα τα ονόματα των τριών πρωταγωνιστριών πόλεων: Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες και Λας Βέγκας. Μέσα από μια παθιασμένη πρόζα και προπάντων κυνικό λυρισμό ο Koolhaas υποστηρίζει ότι από το 1850 η απότομη αύξηση του πληθυσμού και της τεχνολογίας κατέστησαν τη μητροπολιτική νήσο του Μανχάταν ένα είδος εργαστηρίου για τη γέννηση ενός ιδιαίτερου τρόπου ζωής: την «κουλτούρα της συμφόρησης». Τα χρόνια που ακολούθησαν η εξύμνηση της παραληρηματικής πυκνότητας των μεγαλουπόλεων, που αντιπαρατίθεται στη διαλυτική εξάπλωση των προαστίων (sprawl), αναδείχθηκε σε ένα είδος τερματικού του δυτικού πολιτισμού.

Οδηγώντας σε κραιπάλη όλες τις παρανοϊκές ψευδαισθήσεις της πρώιμης νεωτερικότητας, ο Koolhaas επιλέγει το παραθαλάσσιο θέρετρο και το λούνα παρκ του Coney Island ως το χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας σειράς «τεχνοψυχικών» μηχανισμών που υλοποιήθηκαν χωρίς καμία επίσημη εξαγγελία. Μεταξύ πολλών άλλων, ενδεικτικά αναφέρω την «ηλεκτρική κολύμβηση» –δηλαδή το κολύμπι με τεχνητό φωτισμό κατά τη διάρκεια της νύχτας– εφόσον λόγω της υπερβολικής «συμφόρησης» οι περισσότεροι επισκέπτες δεν κατόρθωναν να βρουν μια θέση στον ήλιο της παραλίας και να κολυμπήσουν τη μέρα. Οπότε, ανάγοντας μια διαδεδομένη παραθαλάσσια εμπειρία σε μητροπολιτικό σύστημα βάρδιας, η τεχνολογία ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα υποκαθιστά τη «φυσική» εμπειρία. Σ’ ένα τέτοιο εξ ολοκλήρου τεχνητό σύμπαν –το οποίο ο συγγραφέας αποκαλεί «ζωή μέσα στη φαντασία»– το φυσικό και το τεχνητό, το πραγματικό και το φανταστικό δεν μπορούν να διαχωριστούν.

Η επιρροή αυτού του παραληρηματικού –πράγματι– βιβλίου σ’ όλη την αρχιτεκτονική κουλτούρα υπήρξε απροσμέτρητη, ακόμη κι όταν μας αρέσει να το αμφισβητούμε. Κι αυτό γιατί πάνω απ’ όλα περιγράφει τη διάχυση μιας νέας περιβαλλοντικής και κοινωνικής συνθήκης, καθώς και τις πιο εξωφρενικές καινοτομίες και φαντασιώσεις του ύστερου καπιταλισμού, στην κατεξοχήν μητρόπολη, ως ένα συλλογικό έργο το οποίο δημιουργήθηκε χωρίς την πρόθεση κανενός αρχιτέκτονα: Πρόκειται για το σχεδόν αυτόματο υποπροϊόν ενός συλλογικού μητροπολιτικού υποκειμένου. Μην ξεχνάμε ότι μια τέτοια θεώρηση έδωσε και σ’ εμάς τη δυνατότητα να διαβάσουμε με διαφορετικούς όρους το φαινόμενο της αθηναϊκής πολυκατοικίας. Στην αστική μήτρα της οποίας ο ιστορικός της αρχιτεκτονικής Kenneth Frampton διέκρινε το 1985 μια μορφή αναπαραγωγής του κατακερματισμένου μωσαϊκού των νησιωτικών οικισμών. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξη μια τέτοια σύνδεση, τόσο οι νησιωτικοί παραδοσιακοί οικισμοί, όσο το Μανχάταν και η αθηναϊκή πολυκατοικία είναι το μέγιστο επίτευγμα ενός συλλογικού υποκειμένου.

Το λέω αυτό γιατί νομίζω ότι είναι λάθος και μάλλον αφελές να διαχωρίζουμε σχηματικά την πόλη απ’ ότι συμβαίνει στα νησιά ή στην ύπαιθρο λες και πρόκειται για τους αντιπροσωπευτικούς τόπους της «κόλασης» και του χαμένου «φυσικού παραδείσου», αντίστοιχα. Αυτός είναι, εξάλλου, ο φανταστικός πυρήνας του μαζικού τουρισμού, ο οποίος καταστρέφει αδυσώπητα ό,τι πασχίζει αγχωτικά να «απολαύσει» και να «διασώσει» ως εμπειρία.

ΝΗΣΙΑ: Η "ΣΤΗΛΗ ΤΗΣ ΡΟΖΕΤΤΑΣ" ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ;

Ωστόσο, μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες, οι αντιλήψεις μας για την «κουλτούρα της συμφόρησης» έχουν αλλάξει εντελώς. Αν το Delirious New York ήταν το βιβλίο που θεματοποίησε μια σειρά μη ορθολογικές έννοιες και συμπεριφορές της μεταμοντέρνας εποχής, τι γίνεται σήμερα, που η κλιματική αλλαγή, οι συνεχείς μεταναστευτικές ροές, οι εκτεταμένες επιπτώσεις της «ανθρωπόκαινου», τα ανθρώπινα και μη ανθρώπινα οικοσυστήματα αλλάζουν τις αντιλήψεις μας για το τοπίο και το περιβάλλον σ’ ολόκληρο τον κόσμο; Οι φαντασιώσεις του Coney Island και του Ουρανοξύστη δεν μπορούν πλέον σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν παραδείγματα αυτής της νέας συνθήκης. Σε τέτοιο βαθμό, που ακόμη και ίδιος ο Koolhaas έσπευσε να παρουσιάσει το 2020 στο Guggenheim της Νέας Υόρκης, την έκθεση-έρευνα Countryside: The Future: Το ντελίριο της «συμφόρησης» αντικαθίσταται από τις ραγδαίες αλλαγές που υφίστανται οι αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές του πλανήτη που αποκαλούμε «ύπαιθρο», ήτοι το 98% της συνολικής επιφάνειας της Γης.

Η αλλαγή παραδείγματος είναι επιτακτική επειδή η επιβίωση όχι μόνο του δικού μας αλλά ολόκληρου του ανθρώπινου πολιτισμού στη Γη θα εξαρτηθεί από τις απαντήσεις που θα καταφέρουμε να δώσουμε. Παρότι παραμένει ένα πολύτιμο σημείο αναφοράς, δεν αρκεί να μιλήσει κανείς σήμερα για το «παρόν και το μέλλον» του τουρισμού στη χώρα μας με τον τρόπο έγραψαν ο Γιώργος Κανδύλης, ο Άρης Κωνσταντινίδης, ο Αριστομένης Προβελέγγιος, και ο Α. Καλίνσκη στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Αρχιτεκτονικά Θέματα», το 1967. Διαφορετικές γενιές αρχιτεκτόνων που ακολούθησαν αναζήτησαν διάφορες λύσεις, παράγοντας ένα πλατύ δίκτυ συνδυασμών, αναγνώσεων (δηλαδή «αναγνωρίσεων») αλλά και παραναγνώσεων του τοπίου. Στη συζήτηση που επανεκκίνησε –και ελπίζω να κρατήσει– η Ίρις Λυκουριώτη δοκιμάζει στο πολιτικό φαντασιακό (που τόσο έχουμε ανάγκη σήμερα) και στις σχεδιαστικές μορφές της «αποανάπτυξης»• άλλοι αναζητούν «έξυπνες λύσεις», άλλοι εξακολουθούν να σπαταλούν την κουλτούρα της συμφόρησης στην ατομικότητα και την πολυτελή αισθητική του καλού γούστου, χωρίς να λείπουν και εκείνοι που επιμένουν στο δημοκρατικό δικαίωμα της απόλαυσης. Οι μόνοι που δεν κάνουν απολύτως τίποτα είναι οι αρμόδιοι κυβερνητικοί και διοικητικοί θεσμοί, οι οποίοι σωρεύουν εδώ και χρόνια μια σειρά νομοθετικών παρεκκλίσεων και πονηρών εκτροπών, οι επιπτώσεις των οποίων σήμερα τρομάζουν ενώ αναδιατυπώνονται στο διηνεκές.

Εντούτοις, η απειλή του «υπερτουρισμού» δεν είναι ένα επιμέρους εποχικό πρόβλημα επειδή αφορά τον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο κατοικούμε τη Γη. Εκεί ακριβώς έγκειται ο καταστρεπτικός του χαρακτήρας που μας εξοργίζει: Στην αδυναμία κατοίκησης η οποία, θα προσέθετα, δεν αφορά μόνο τους τουρίστες ή τον τουρισμό αλλά όλους μας. Γι αυτό και δεν μπορούμε να αποφύγουμε την αναμέτρηση με ορισμένα καίρια ερωτήματα που διαθέτουν διακριτό ανθρωπολογικό εκτόπισμα: Τι σημαίνει, για παράδειγμα, σήμερα να κατοικείς ή να ταξιδεύεις σε μια χώρα, σε μια πόλη, σε μια υπαίθρια περιοχή, σ’ ένα νησί ακόμη και στους πιο δημοφιλής προορισμούς του μαζικού τουρισμού; Και ειδικότερα στην περίπτωσή μας: μπορούμε να φανταστούμε το μέλλον και τον τουρισμό της χώρας μας με όρους κατοίκησης; Εδώ ανακύπτουν οι χρόνιες εκκρεμότητες της πολιτειακής και της αρχιτεκτονικής μας κουλτούρας που συχνά μετατρέπουν την «πολεοδομία» σε ένα είδος «πολεοκτονίας», και στην περίπτωση των νησιωτικών οικισμών, «νησιοκτονίας»: Δεν διαθέτουμε καμία συλλογικά αποδεκτή αντίληψη για το πώς φανταζόμαστε όχι μόνο το μέλλον των νησιών και των παραθαλάσσιων περιοχών αλλά και του συμπληρωματικού τους αντίστοιχου, των πόλεων. Και δεν εννοώ, βέβαια, τον μανιακό περιορισμό στα ιστορικά παραδείγματα της δεκαετίας του 1960, ή στη νοσταλγία και τη χειροτεχνία του «τι ωραία που ήμασταν κάποτε».

Αν λοιπόν ο μισός αιώνας που μόλις τελείωσε (1970-2020) είχε ως πρότυπο τις μεγαλουπόλεις οι οποίες καθιέρωσαν τη θυελλώδη ψηφιακή αποϋλοποίηση και την ενσωμάτωση των τεχνολογιών των μέσων ενημέρωσης, το μέλλον της αστικής κατάστασης μοιάζει να βρίσκεται όλο και περισσότερο σε αυτό που δεν μπορεί πλέον να παραχθεί σ’ αυτές. Η ολοκληρωτική διάχυση του ψηφιακού σύμπαντος και η κλιματική αλλαγή δεν μπορούν παρά να μεταβάλλουν ριζικά τις αντιλήψεις μας για την κατοίκηση και την πόλη. Σε μια τέτοια αναθεώρηση η επιδημία του Covid συνέβαλε κι αυτή με τον τρόπο της, χωρίς ωστόσο να διατηρεί μοναδικό ρόλο.

Αν, λοιπόν, το Μανχάταν ήταν η «Στήλη της Ροζέττας» του 20ου αιώνα, ορισμένα μικρότερα περιαστικά ή ορεινά κέντρα, οι παραθαλάσσιοι οικισμοί και τα ελληνικά νησιά θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να διεκδικήσουν τον ρόλο αυτό για τον 21ο αιώνα, μόνο αν καταφέρουν να αποφύγουν τη μετατροπή τους σε εφιαλτικούς μη-τόπους του υπερτουρισμού. Γι αυτό και είμαστε υποχρεωμένοι να την αποκωδικοποιήσουμε.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΙΡΤΖΙΛΑΚΗΣ

ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΕΙΣ/ ΝΗΣΙΑ: ΑΛΛΑΓΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

Τα Νέα Σαββατοκύριακο, 3-4 Σεπτεμβρίου 2022

Straw falling on concrete floors

2023 Εleusis European Capital of Culture, in collaboration with the Aeschylia Festival 2022, presents the in situ visual arts installation “Straw falling on concrete floors” by internationally renowned visual artist Kostis Velonis, at the courtyard behind the open theater of the Old Olive Mill.The installation will be exhibited from Sunday, August 28 to Sunday, October 23,while its official opening will take place on Thursday, September 8, at 20.30. The installation draws inspiration from the myth of Demeter, the goddess of agriculture and fertility, and her daughter, Persephone. With a strict geometric delimitation that functions as a mechanism of gestation and harvesting, agricultural activities are linked to the erotic act. However, the erotic narrative in this monumental sculptural installation is not only underlined by the triangular shape of its structure, but is also found in the functionality of the construction. The “thighs of Demeter” function as an insect shelter with floors consisting of different recyclable materials and plants, which “seduce” all kinds of insects that assist in the pollination process.

With regards to the exhibition, visual artist Kostis Velonis states:

The starting point for the sculptural installation “Straw falling on concrete floors” is the mythological and historical tradition of Elefsina and it is part of a larger study on the tectonic composition of animism. The goddess Demeter and her daughter, Persephone, offer the ideal narrative for the merging of the inorganic with the organic element and how seemingly different entities and physical phenomena, defined by movement or immobility, animate and inanimate matter, flourishing and withering, can overlap and not work in opposition.The architectural scale of the construction connects the notion of moira as protractor measurement unit with the notion of moira as destiny and luck. The stakes of this upright and vertical anthropomorphic field do not only concern the surface of the earth and the height of a “wind-friendly”( Anemophily ) structure, but also address a reverse course, where height can be understood as an ultimate depth. All the agricultural activities that Demeter (earth mother) takes care of by ploughing, sowing and harvesting, also involve the chthonic element. Persephone and her stay in Hades for some months of the year reflect the continuation of a permanent existential narrative with the natural life cycle of plants as a symbol of birth, death and rebirth.

The history of Installation Art at Aeschylia Festival

In 2004, moving past the boundaries of its initial, purely performative, character, Aeschylia Festival included Installation Art as a structural element in its annual artistic programming, a fact that was embraced by the city and its inhabitants. The first visual arts installation that took place as part of the Festival was the work by Vana Xenou, entitled “Elefsis – Pass,” which was presented in the “Kronos” industrial complex. Since then, Elefsina has hosted various internationally renowned visual artists, such as Kalliopi Lemos, Marios Spiliopoulos, Leda Papaconstantinou, Diohante, Stephen Antonakos, Stefanos Tsivopoulos,  Nikos Navridis, Michelangelo Pistoletto, Tarek Atoui, Emilia Bouriti, Eleni Panouklia, Danae Stratou, Aspasia Stavropoulou and Andreas Lolis. Building on this tradition, and highlighting Elefsina as an international meeting point for site-specific and site-sensitive artistic creation, the goal of 2023 ΕΛΕVΣΙΣ European Capital of Culture is to curate the visual installation of the Aeschylia Festival on an annual basis. This year, we are honored to collaborate with the distinguished visual artist Kostis Velonis.

A few words about Kostis Velonis

Kostis Velonis was born in Athens. He holds an MRes in humanities and cultural studies from the London Consortium – Birkbeck College, ICA, AA (MRES) and he studies Arts Plastiques/ Esthétique at Université Paris 8 (D.E.A). He earned his PhD from the Department of Architecture at the National Technical University of Athens and is an Associate Professor at the Athens School of Fine Arts.Velonis’ sculptures explore the comic and awkward condition of the object as a projection of an anthropocentric narrative with allegories of everyday life. Throughout his work, emphasis is placed on the moral implications of error and clumsiness, as well as the gap between dreaming and the reality that thwarts it. The context of this reading is equally articulated in the “common hearth” of the public forum with a systematized vocabulary of forms and materials, suggesting modernist writing in a range of architectural typologies; from the main parts of the ancient Greek theater (stage, stands, orchestra) to the political steps and propaganda pavilions of the European avant-garde.

Exhibition duration: August 28 – October 23 Opening: Thursday, September 8, at 20.30 Old Olive Mill, Elefsina

Information

Organization: 2023 Εleusis European Capital of Culture & Aeschylia Festival

Exhibition Curation: Directorate of Contemporary Art – Zoi Moutsokou

2023 Εleusis European Capital of Culture

Associate curator: Ioanna Gerakidi

Architectural curation: A Whale’s architects & Diogenis Verigakis

Production: opbo studio

Venue: Old Olive Mill, Elefsina
Duration: 28/8 – 23/10
Opening: Thursday 8/9, at 20.30
Opening Hours: 28/8-19/9 Monday-Sunday 19:00-23:00 (on days with performances at 19:00- 20:30) & 20/9-23/10 Wednesday-Sunday 17:00-21:00