Ο κύριος Γκρι επιμένει πως θα πρέπει και οι δύο να ζητήσουμε συγγνώμη από τους αναγνώστες για τη σοκαριστική φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό σημείωμα: είναι τραβηγμένη το 1942 κάπου στην Ουκρανία. Αν διαβάζω σωστά την ονομασία της περιοχής, είναι Ιβανγκορόντ (Ivangorod) και αποτυπώνει την εκτέλεση αμάχων Εβραίων από τα γερμανικά Einsatzgruppen, μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ενωση. Μαζί με τα μαχόμενα τμήματα του γερμανικού στρατού, ενίοτε σε συνεργασία με αυτά, τα Einsatzgruppen, αυτές οι μονάδες θανάτου, επιδίδονταν σε συστηματική εκκαθάριση των εβραϊκών πληθυσμών των περιοχών που καταλάμβαναν.
Ο κύριος Γκρι επιμένει στη συγγνώμη, καθότι ημέρα εθνικών εκλογών να προβάλλεις κάτι τόσο αποτρόπαιο δεν είναι ό,τι καλύτερο. Ομως, του λέω, την Τρίτη είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ολοκαυτώματος και ειδικά σε καιρό εκλογών δεν είναι κακό να σοκάρεται κάποιος – συνειδητοποιώντας, ίσως, την ανεκτίμητη αξία της δημοκρατίας, του κοινοβουλευτισμού, της ειρήνης και, ακόμα, ότι όποιος Ελληνας πολίτης ψηφίσει τη Χ.Α., ψηφίζει αυτήν τη φωτογραφία.
Την κοιτούμε και οι δύο. Η γυναικεία φιγούρα, μία μητέρα που απεγνωσμένα προσπαθεί να προστατέψει με το ίδιο της το σώμα το μικρό παιδί που σφίγγει στην αγκαλιά της. Και ο ένστολος σχεδόν εξ επαφής να τη σημαδεύει, αυτή και το παιδί της.
Είναι γνωστή η άποψη που θέλει τη φωτογραφία να παγώνει τον χρόνο: οι δύο ενήλικες φιγούρες στέκουν όρθιες για πάντα και το παιδί αιώνια κρυμμένο στη μητρική φωλιά. Ομως ο απόλυτος ορισμός της κόλασης είναι η αιωνιότητα του παγωμένου χρόνου –τόσο για τα θύματα, εν προκειμένω, όσο και για τον θύτη, ενώ εμείς, σήμερα, ξέρουμε τι θα γίνει μετά– τι ήδη έχει συμβεί. Εχουμε ακούσει τον πυροβολισμό.
Κοιτώντας τη μορφή της μητέρας, αναρωτιέσαι: τι να περνάει απ’ το μυαλό της σε μια τέτοια τρομακτική στιγμή, δευτερόλεπτα προτού βυθιστεί στην ανυπαρξία; Ποια μπορεί να είναι η σκέψη της μπροστά σε αυτό το αδιανόητο που της συμβαίνει όχι επειδή έκανε κάτι, αλλά επειδή υπάρχει, επειδή υπήρξε; Και ο εκτελεστής; Επέζησε άραγε του πολέμου αυτός ο απόλυτα άνανδρος άνδρας; Αν ναι, πώς συνέχισε να ζει έπειτα από κάτι τέτοιο; Εγινε άραγε πατέρας; Ή παππούς; Οταν αγκάλιασε το παιδί ή το εγγόνι του, να θυμήθηκε τη μητέρα και το παιδί που σημάδευε στην καμένη νιότη του;
Ο κύριος Γκρι πιστεύει πως δεν της πρέπει κάποια μουσική της φωτογραφίας αυτής παρά μόνον η σιωπή. Τον πιέζω όμως κι επιλέγει για την περίσταση μια μουσική τόσο ταιριαστή στην αποκρουστική αυτή εικόνα, τόσο συνδεδεμένη με την έννοια Ολοκαύτωμα, που αγγίζει το όριο του κλισέ: το δεύτερο μέρος από το Γερμανικό Ρέκβιεμ του Μπραμς, το εμβατηριακό «Denn alles Fleisch, es ist wie Gras», στην κλασική εκτέλεση της Ορχήστρας Φιλαρμόνια υπό τον Οτο Κλέμπερερ. «Μερικές φορές, λέω, αυτά τα πράγματα, τέτοιες φωτογραφίες, δεν είναι για να μνημονεύονται», σχολιάζει ο κύριος Γκρι. «Μπορεί όμως και να έχεις δίκιο. Αυτά τα πράγματα, τέτοιες φωτογραφίες, έχει σημασία όχι να μη μνημονεύονται, αλλά να μην επαναλαμβάνονται».
Ηλίας Μαγκλίνης
http://www.kathimerini.gr/800398/article/politismos/vivlio/pagwmenos-xronos
